F’dan is-sit Malti ssibu 'Qaddis għal kuljum' ta' matul is-sena f'paġni mqassma f'Tagħrif, Ħsieb, Talba, Liturġija tas-Sigħat, Testi bl-Ingliż u Vidjos dwar Qaddisin popolari u dawk inqas popolari, u aktar …
Tagħrif: Monsinjur Isidoro dei Conti Formosa, li huwa l-Fundatur tas-Sorijiet Ursulini ta’ Malta, twieled fil-Belt Valletta, minn familja nobbli. Minn età bikrija ħafna, il-ġenituri tiegħu wissewh li ma kellux jidher fil-kumpanija ta’ tfal imħassra u iktar ma kien jintqal lilu dan id-diskors, iktar kien iħoss attrazzjoni lejhom, u sar anzjuż ħafna biex jgħinhom.
Minn mindu l-ġenituri tiegħu rrealizzaw kemm kien għaref u intelliġenti, kienu qed jittamaw li binhom jilħaq tabib jew avukat, jiżżewweġ familja ta’ benesseri u jkun imdawwar minn neputijiet. Madankollu kienu litteralment ixxukkjati meta, fl-età ta’ tnax-il sena ddikjara li kien deċiż li jsir saċerdot.
Minkejja l-oppożizzjoni kbira li kellu jiffaċċja, huwa kien determinat u qatt ma mar lura mid-deċiżjoni tiegħu. Meta baqgħu jaraw id-determinazzjoni qawwija li kellu, il-ġenituri tiegħu fl-aħħar aċċettaw u bdew jgħinuh jilħaq l-għanijiet li kien fassal. Huwa ġie ordnat saċerdot fit-18 ta’ Diċembru 1875, fil-KonKatidral ta’ San Ġwann mill-Isqof Carmelo Scicluna.
Ispirat mill-ħajja ta’ Sant’Angela Merici, Formosa waqqaf is-Sorijiet Ursulini Maltin ta’ Sant’Angela Merici fl-4 ta’ Mejju, 1887. Is-Sorijiet ġew mogħtija istruzzjonijiet biex jgħallmu l-katekiżmu, jgħinu lill-morda u jfittxu lil dawk li tbiegħdu minn Alla. Permezz tal-ġenerożità tal-fundatur, l-Ursulini fetħu djar fil-Belt Valletta, f’Tas-Sliema, fi Gwardamangia u f’Ħaż-Żabbar. Ħafna nies ikkritikaw lil-Mons. Formosa talli fetaħ djar mhux biss għar-romol, l-anzjani, nies bla xogħol u l-orfni bil-ġuħ, imma wkoll għall-prostituti. L-akbar prova li kellu jaffaċċja madankollu ġiet meta tilef il-vista t’għajnejh. Billi kien qed ibati minn kanċer tal-fwied, Formosa irrifjuta li jaċċetta mediċini li kienu jqumu ħafna flus sabiex jagħti l-flus kollha lill-foqra. Wara mewtu, kellhom jiġu provduti ħwejjeġ għad-difna tiegħu għax xejn ma nstab f’kamartu.
Huwa ġie midfun oriġinarjament fil-kripta tal-familja fil-Knisja Parrokkjali ta’ Ħal-Għaxaq. Snin wara l-fdalijiet tiegħu ġew trasferiti għall-Crèche tal-Ursulini Tas-Sliema. Wara mewtu, l-Ursulini fetħu djar oħra f’Malta kif ukoll fl-Ingilterra u fl-Italja.
Aktar dwar l-Ursolini
Il-Kongregazzjoni Ursulina (ara Santa Ursula) ġiet imwaqqfa bl-iskop li s-sorijiet jieħdu ħsieb it-tfal tan-nisa li joħorġu jaħdmu matul il-jum u l-edukazzjoni tat-tfal foqra, u l-mod li bih intlaqgħu dawn is-sorijiet, wera kemm din il-forma ta’ ħidma ġiet apprezzata. Fl-istat ta’ faqar u miżerja tal-epoka dan tqies bħalha rimedju għaliex b’hekk dawn in-nisa setgħu jaqilgħu l-għixien għall-familja tagħhom, fi żmien qabel ma Malta saret ‘welfare state.’
Il-Fundatur saħaq fuq il-fatt li s-sorijiet kellhom jgħixu l-ħajja ta’ Marta u Marija, jiġifieri dik ta’ kontemplazzjoni u azzjoni, u li bl-opri tal-karità kellhom jitqaddsu u jixhdu għall-imħabba ta’ Alla għall-bnedmin. Il-glorja t’Alla u l-ġid tal-erwieħ huma l-għan li għalih jiddedikaw ħajjithom.
L-istess konsagrazzjoni tagħhom qawwiethom biex jieħdu fuqhom din il-forma ta’ appostolat li tat il-frott mixtieq matul is-snin. Is-sorijiet jgħixu r-regola Agostinjana u l-Kostituzzjonijiet propji. Sant’ Angela Merici (ara Sant’ Angela Merci), l-ewwel mara li għallmet lit-tfal foqra, tqiegħdet bħalha ispirazzjoni ta’ din il-Kongregazzjoni.
Is-Sorijiet Ursulini fetħu dar ġewwa Bormla fis-sena 1954. L-ewwel superjura, Madre Roża Mifsud u l-komunità bdew skola fil-faqar t’Ottubru, 1955. Din l-iskola ħadnet il-preżenza ta’ 200 tifel u tifla u kellha ħames klassijiet. Il-Knisja annessa mall-Kunvent u l-iskola hi ddedikata lill-Madonna ta’ Fatima u kull sena f’Mejju ssir il-festa. L-Ursulini sabu kamp fertitli għall-ħidma tagħhom, li hi parti integrali mill-għixien tas-sejħa tagħhom.
Il-Fundatur enfasizza l-edukazzjoni Nisranija tat-tfal u l-importanza tagħha fil-formazzjoni tal-karattru. L-edukazzjoni tat frott abbundanti matul is-snin. L-Ursulini għandhom tmint idjar f’Malta, tlieta f’Noto, u oħra f’Katanja. Maż-żmien, l-apostolat kompla nfirex fi skejjel tat-tfal iż-żgħar, fit-tagħlim tal-katekiżmu, u f’oqsma oħra sew f’Malta kif ukoll barra.
“Lilkom kulħadd isir jobgħodkom minħabba f’ismi imma min jibqa’ jżomm sħiħ sal‑aħħar, dan isalva”. – Ġesù f’Mattew 10:22
SANTA URSULA
Verġni u Martri
975 – ?
Tagħrif: Santa Ursula kienet bint ta’ Re Kattoliku tas-Seklu 4 bl-isem ta’ Kristjan fil-Gran Brittanja. Hija kienet tifla sabiħa, intelliġenti, spuntanja u taf tmur man-nies. Ursula kienet tifla spiritwali u ta’ età bikrija kkonsagrat lili nnifisha lil Alla u ddeċidiet li tibqa’ verġni minħabba l-imħabba tagħha lejn Kristu.
F’dak iż-żmien, il-bniet żgħażagħ ma kinux jagħżlu huma stess l-irġiel li jkunu jixtiequ jiżżewġu, imma kienu l-ġenituri tagħhom li jagħżlu għalihom. Kien hemm re ta’ tribu qawwija, li talab lill-missier Ursula biex hi tiżżewweġ lil ibnu Ethereus. Il-re pagan bagħat ambaxxaturi lil missierha b’offerti ta’ somom kbar ta’ flus u wegħdiet oħra jekk dan iż-żwieġ iseħħ. Madankollu, żiedu theddid terribbli ta’ x’jista’ jiġri jekk iż-żwieġ ma jsirx. Missier Ursula ġie maħkum mill-biża’ għal tliet raġunijiet: kien jibża’ mir-reazzjoni vjolenti tar-re; kien jaf li x’aktarx Ursula ma kinitx ser taqbel ma’ dan iż-żwieġ; kemm hu kif ukoll Ursula kienu jippreferu żwieġ Kristjan.
Imma b’sorpriża kbira għal missierha, Ursula, ispirata minn Alla, qablet ma’ dan iż-żwieġ, iżda b’ċerti kundizzjonijiet biss.
Kellhom jitqegħdu għad-dispożizzjoni tagħha għaxar tfajliet.
Kull tfajla kellha tkun akkumpanjata minn elf tfajla oħra.
Ir-rejiet kellhom jipprovdu vapuri għall-vjaġġ.
Ursula kellha tingħata tliet snin biex tiddedika ruħha lil Alla.
Il-prinċep li kien se jsir żewġha kellu jingħata istruzzjonijiet biex imbagħad jitgħammed u jsir Kristjan.
Ursula fil-fatt ħasbet li l-proposti kienu se jiġu rtirati minħabba dawn il-kundizzjonijiet – iżda għall-kuntrarju, ir-re aċċetta t-talbiet ta’ Ursula u riedhom jiġu mwettqa minnufih.
Missier Ursula stieden ukoll grupp ta’ żgħażagħ biex jakkumpanjawha u ż-żgħażagħ bdew jaslu mid-direzzjonijiet kollha biex jingħaqdu magħha tul dan il-vjaġġ. Matul il-vjaġġ, Ursula kkonvertit il-bniet kollha għall-Kristjaneżmu u dawn waslu f’Kolonja, il-Ġermanja. Hawnhekk anġlu deher lil Ursula u qalilha li hi u l-kumpanni kollha tagħha kienu se jirritornaw f’dan il-post u jirbħu l-kuruna tal-martirju.
Huma komplew il-vjaġġ tagħhom lejn Ruma u l-Papa Cyriacus kien kuntent li jarahom peress li huwa stess kien mill-Gran Brittanja u kien jaf lil ħafna mill-kumpanni li kienu qed jivjaġġaw ma’ Ursula. Dak il-lejl il-Papa rċieva messaġġ mingħand anġlu, li hu wkoll, flimkien ma’ Ursula u l-kumpanni tagħha, kien se jikseb il-kuruna tal-martirju. Ftit jiem wara, il-Papa talab biex jingħaqad mal-grupp ta’ Ursula. Huwa poġġa lil Papa ieħor minfloku bl-isem ta’ Ametos. Il-Papa Cyriacus, Ursula u l-kumpanni tagħha bdew ir-ritoron tagħhom lejn il-Kolonja.
Il-Huns kienu jibżgħu li l-Kristjaneżmu kien se jsir popolari u li ħafna nies isiru Kristjani. Huma ġabru armata u ppjanaw li joqtlu lil Ursula u lill-kumpanni tagħha meta dawn jaslu l-Kolonja.
Lura fil-Gran Brittanja, Etherius li issa sar re ngħata messaġġ minn anġlu li Ursula kienet għaddejja lejn il-Kolonja mal-Papa u mal-ħbieb tagħha u li għandu jmur malajr u jingħaqad magħhom. Huwa wkoll kien se jsir martri. Etherius telaq għall-Ġermanja u ltaqa’ ma’ Ursula u mal-kumpanni tagħha f’Kolonja.
Meta Ursula u l-kumpanni tagħha waslu f’Kolonja ltaqgħu mal-Huns li kienu biss interessati fin-nisa għall-pjaċir. Ursula u t-tfajliet kollha li kienu magħha rreżistew din il-vjolazzjoni. Ġulju, mexxej tal-Huns, ta struzzjonijiet lill-armata tiegħu biex joqtolhom kollha, inklużi Etherius u l-Papa Cyriacus. Ġulju ddeċieda li ma joqtolx lil Ursula għax hu ħaseb li kienet tant sabiħa li ried jiżżewwiġha. Ursula rrifjutat b’mod sod il-proposta tiegħu għax riedet iżżomm il-wegħda li kienet għamlet lil Alla biex tibqa’ verġni. Ġulju tant irrabja li waddbilha vleġġa, li laqtitha f’qalbha u qatlitha. U hekk Ursula u l-kumpanni tagħha ħadu l-martirju fil-Kolonja.
Angela Merici (ara Angela Merici) waqqfet l-Ursulini fl-1535 fl-Italja. Dak iż-żmien l-istorja ta’ Ursula kienet popolari ħafna u n-nies kollha kienu familjari magħha u kienu jitolbuha. Angela kienet qed tistieden nisa żgħażagħ biex jgħixu ħajja ta’ verġinità u biex ikunu ta’ servizz għal ħaddieħor. Hija għażlet lil Ursula bħala mudell għaliha nnfisha u għall-kumpanni tagħha u hekk sal-lum baqgħu magħrufa bħala Ursulini.
Devozzjoni lejn Santa Ursula fil-gżejjer tagħna
Ta’ min jinnota li fil-gżejjer tagħna, id-devozzjoni lejn din il-Prinċipessa kienet fil-quċċata tagħha matul il-Medju Evu. Ħafna talbu lilha għall-protezzjoni matul il-gwerra, oħrajn għall-mewt fil-paċi. (Litaniae Ursulanae pro felici morte). Kienet meqjusa bħala l-qaddisa patruna tal-għalliema u n-negozjanti tad-drapp. Is-snin bejn is-sekli 12 u 15 raw it-twelid tal-kommunitajiet u l-kongregazzjonijiet reliġjużi taħt il-patrunanza tagħha.
Id-devozzjoni Maltija tmur lura għas-seklu 15. Kien hemm diversi knejjes u kappelli ddedikati lilha, inkluża waħda li nbniet fl-1467 minn Randino u Pawla Vella. Fl-1646, insibu kuntratt li jsemmi Ġnien ta’ Santa Ursula. Post ieħor iddedikat lil Santa Ursula huwa altar fil-Knisja ta’ Santa Marija ta’ Ġesù fil-Belt Valletta.
L-Għawdxin, min-naħa l-oħra, iqisu lil Santa Ursula bħala ko-patrona tal-gżira ċkejkna tagħhom flimkien ma’ San Ġorġ. Id-devozzjoni tmur lura għall-1614. Il-ġurnata ddedikata lill-patruna ġiet ikkunsidrata bħala ġurnata ta’ festa. Id-devozzjoni Għawdxija tista’ tidher anki f’testmenti bħal dik ta’ Dianora Vella li talbet li tvalja tiġi mogħtija lill-altar tagħha. Saret ukoll purċissjoni ad unur tagħha f’azzjoni ta’ ħajr meta l-gżira ġiet meħlusa minn traġedji li setgħu ġew ikkawżati mit-terremot tal-1693. Fl-1698, il-kleru wiegħed li din il-purċissjoni kienet se tibqa’ ssir kull sena.
Ħsieb: Dan li ġej huwa diskors tal-Arċisqof Charles J. Scicluna fl-okkażjoni tal-festa ta’ Santa Ursula 2016:
“Aħna u niċċelebraw il‑martri, bħalma qegħdin niċċelebraw illum lil Santa Ursula, ma niqfux nitolbu għad‑don tal‑qawwa, li jagħtik il‑ħeġġa u l‑għerf spiritwali li permezz tagħhom tagħżel it‑tajjeb u tevita l‑ħażin, anzi twarrbu.
Il‑Mulej jitkellem dwar il‑firda li jista’ jkun hemm saħansitra bejn il‑familji minħabba l‑Kelma tiegħu: ‘għad jerħukom f’idejn il‑qrati, jagħtukom is‑swat fis‑sinagogi tagħhom, itellgħukom quddiem gvernaturi u slaten minħabba fija.’ Għalkemm dan kollu jsir b’għan persekutorju, il‑Mulej jgħid: “biex tagħtu xhieda quddiemhom u quddiem il‑pagani” (Mattew 10:17‑18).
In‑Nisrani m’għandux jippretendi ħajja komda għax il‑Mulej ma wegħedniex ħajja komda u l‑esperjenza tad‑dixxipli qatt ma kienet hekk. Iva, wegħedna li minkejja l‑persekuzzjoni, minkejja li nħossuna li aħna limitati, li ħaddieħor jimxi f’karriera, fin‑negozju, fl‑għana, fil‑poter, u inti għax inti dixxiplu, le. L‑effett tax‑xhieda tiegħek mhix fil‑kontroll tiegħek, m’għandek l‑ebda dritt, lanqas mir‑rieda tiegħek, imma mill‑pjan ikbar u mill‑providenza ħafna ikbar tal‑Mulej. Din hija dejjem providenza ta’ ħniena, ta’ mħabba u għalhekk providenza ta’ libertà.
‘Lilkom kulħadd isir jobgħodkom minħabba f’ismi imma min jibqa’ jżomm sħiħ sal‑aħħar, dan isalva’ (Mattew 10:22). Il‑Mulej jitlob minna l‑paċenzja tal‑perseveranza. Ħafna drabi t‑tentazzjoni tan‑Nisrani li jkun iġġieled u jirritorna d‑dar mimli feriti tat‑taqbida, hija li jaqta’ qalbu, ‘dan it‑taħbit kollu għalfejn?’ Il‑Mulej jitlobna l‑perseveranza li nżommu sħiħ sal‑aħħar. Is-salvazzjoni, għal min iżomm sħiħ sal‑aħħar, hija esperjenza li tibda minn din id‑dinja, mhix xi ħaġa utopika li ssibha ’l quddiem. Aħna ma nwiegħdux affarijiet li ma nkunux diġà bdejna ngħixuhom minn hawn. Min irid jemmen fil‑ġenna, jobdi lil Ġesù u jibda jkollu esperjenza tagħha minn hawn, u tgħiduli: ‘kif se tkun din? Il‑paċi fil‑qalb tiegħek’ Tgħidli: ‘imma jiena f’kompromess mal‑ħażen.’ Itlob maħfra, patti għal dnubietek u dik il‑paċi li tħoss meta tkun irrikonċiljat mal‑Mulej, hija l‑anti-camera tal‑esperjenza tal‑ġenna.
Fil‑każ ta’ Santa Ursula aħna qegħdin ukoll nirringrazzjaw lill‑Mulej għad‑don tal‑verġinità. Fit‑talba tal‑Knisja spiss jissemma d‑don tas‑safa. Is‑safa hija vokazzjoni għal kulħadd: għall‑miżżewġin u għal min mhux miżżewweġ. Hija r‑rispett fundamentali tal‑ġisem ta’ kull wieħed u waħda minna, kemm f’atteġġjament personali kif ukoll fl‑atteġġjament tal‑proxxmu, għax lill‑proxxmu aħna rridu nuruh l‑imħabba. Fiż‑żwieġ, ir‑raġel juri l‑imħabba lejn martu, u martu lejn żewġha, dik ukoll hija esperjenza ta’ safa għax is‑safa mhix li l‑lingwaġġ sesswali jieqaf imma li jkun approprjat ‑ kollox f’waqtu u f’ħinu. Iż‑żwieġ huwa mbierek, huwa safi.
Inħoss li din, hija s-sejħa li l-Mulej qed jagħmel lil kulħadd. Illum dan hu l‑għan tagħna, li nitolbu maħfra lill‑Mulej f’kull mument ta’ ħajjitna u hekk inkunu nistgħu nimitaw is‑safa tal‑martri. Mhux għax ma nitolbux, imma għaliex kull meta nitolbu, nirrealizaw li għandna bżonn nersqu lejn il‑maħfra li jagħti l‑Mulej. Irridu niċċelebraw is‑safa tal‑verġni li kienet safa indivisa: l‑imħabba ta’ Ġesù l‑għarus tagħhom, imħabba esklussiva. Ursula ħabbet lil Ġesù u fil‑proxxmu tagħha rat lilu.
Hija sejħa ta’ kull Nisrani għax is‑safa tal‑qalb mhix kwistjoni biss tas‑sitt kmandament imma fuq kollox hija tal‑ikbar kmandament: “ħobb lil Alla bil‑qalb tiegħek kollha, b’moħħok, bl‑ispirtu, bir‑ruħ tiegħek, u lil għajrek bħalek innifsek.” Is‑safa tal‑qalb hija li jiena f’ħija nara l‑ikona ta’ Ġesù, l‑immaġini tal‑Imgħallem, mhux xi ħadd li jiena nisfrutta, jew inkella ninqeda bih fl-aspett soċjali, f’kull aspett u f’kull livell. Dik hija s‑safa, is‑safa tal‑qalb li għandna bżonn nimitaw aħna u nagħtu unur lill‑martri verġni flimkien mad‑don tal‑qawwa. Il‑mewt tal‑martri hi meqjusa, għal min ma jemminx, bħall-qerda, kif naqraw fil-Ktieb tal-Għerf, “qishom sfaw fix-xejn għax twarrbu mid-dnub, iżda huma jinsabu fis‑sliem.” “Il‑martirju” kif iħobb jgħid il‑Papa Franġisku, “huwa karatteristika tal‑Knisja u tax‑xhieda tagħha.” Wara kollox il‑kelma ‘xhieda’ bil‑Grieg tfisser ‘martus.’ Il‑kelma martri tfisser xhud.
Aħna rridu nsellmu llum waqt li nfakkru lil Sant’Ursula, lil tant Insara li huma persegwitati mingħajr ma jinqatlu għax huma diskriminati, għax huma mhumiex vantaġġjati bħal ħaddieor, għax il‑metodi tagħhom huma antikwati, huma l‑martri tal‑lum. Niftakru wkoll f’dawk minn sħabna Kattoliċi u Nsara li qegħdin jinqatlu għall‑Isem ta’ Ġesù, mhux il-bieraħ, imma llum stess. Insellmu lil dawn ħutna li ġew insejħa għal din l‑għotja totali bħal dak is‑saċerdot Franċiż li spiċċa b’għonqu mħanxar għarrkubbtejh quddiem l‑artal. Dawn huma ġrajjiet tal‑lum, mhux tal‑bieraħ!
Aħna u niċċelebraw il‑martri tal‑bieraħ, niftakru fil‑martri tal‑lum mhux biex naqtgħu qalbna, imma biex nagħmlu kuraġġ għaliex il‑kelma tal‑appostlu Missierna tibqa’ vera u mhix marbuta. “Jekk Alla huwa magħna. min jista’ jkun kontra tagħna?” (Rumani 8:31). “La ż‑żmien ta’ issa u la ta’ li ġej, la s‑setgħat, la l‑għoli u lanqas il‑fond, u l‑ebda ħlieqa oħra ma jistgħu qatt jifirduna mill‑imħabba ta’ Alla li dehret fi Kristu Ġesù” (Rumani 8:38‑39).”
Inti qed tgħixha s-safa li l-Mulej jixtieq jara fik?
Tħobb kif iħobb Kristu?
Kif qed taġixxi meta tiltaqa’ mal-iebes u l-kuntrarju propju għax qed tipprova tgħix ta’ nisrani/ja?
X’jiswa għalik, li tagħmel dak li taf li jogħġob lil Alla jew li ma tagħmilx dak li taf li ma jogħġbux, jew li tagħmel dak li jaħsbu l-bnedmin ta’ bla fidi?
Talba: O Alla, li tajt il-grazzja lil dawn il-verġni kkonsagrati lilek, tal-kuraġġ biex jiffaċċjaw, flimkien ma’ Ursula bħala l-mexxej tagħhom, ġlieda mill-isbaħ li permezz tagħha, bil-palma tal-martirju, huma laħqu l-glorja tas-sema fejn illum jikkontemplawk, agħmel li bit-talb tagħhom għalina aħna wkoll naslu biex nitgħaxxqu bil-glorja tiegħek fis-sema. Bi Kristu Sidna. Ammen.
MONS. ISIDOR FORMOSA
Tagħrif Dwar il-Qaddisin 