22 ta’ Lulju: Santa Marija Maddalena

Verżjoni Vidjo: Santa Marija Maddalena

“Marija ta’ Magdala telqet minn ħdejn il-qabar tal-Mulej u marret għand id-dixxipli tagħtihom l-aħbar: ‘Rajt il-Mulej.’ Hienja din il-mara li stħaqqilha tkun l-ewwel waħda li wasslet l-aħbar tal-qawmien ġdid għall-ħajja. Damet tibki u tfittex lill-maħbub tagħha, sakemm ratu u marret tagħti l-aħbar.” – Responsorju mil-Liturġija tas-Sigħat tal-Festa ta’ Santa Marija Maddalena.

SANTA MARIJA MADDALENA
L-Ewwel Seklu

Tagħrif: L-Evanġelisti jsibu lil Santa Maddalena bħala “Marija ta’ Magdala”, jiġifieri kienet tgħammar fir-raħal ta’ Magdala, bil-Lhudi Migdal, fil-Galilija.

Kull ma nafu dwarha nafuh mill-Vanġelu li jpinġilna l-karattru tagħha b’mod li jolqotna ħafna – mara li tant ħabbet lil Ġesù.

San Mark (16:9) u San Luqa (8:2) jgħidulna li Ġesù keċċa seba’ xjaten minnha. Il-kotra tal-istudjużi jżommu li mhix l-istess mara li kienet midinba fil-belt u nxteħtet f’riġlejn Ġesù biex tidlikhomlu bil-balzmu u tixxuttahomlu b’xagħarha; u lanqas ma kienet dik Marija oħt Lazzru.

Meta Ġesù kien qed imut fuq is-salib, fil-Ġimgħa l-Kbira, hi kienet hemm taħt is-salib, flimkien mal-Madonna u ma’ xi dixxipli, u għenet fid-difna tal-ġisem mejjet ta’ Ġesù.

F’Ħadd il-Għid filgħodu kmieni reġgħet marret ħdejn il-qabar u nħasdet bil-kbir meta sabitu miftuħ u ma ratx il-ġisem ta’ Ġesù ġo fih. Hi bdiet tibki. X’ħin ħarset fil-qabar, rat żewġ anġli libsin l-abjad bilqiegħda, wieħed in-naħa tar-ras u l-ieħor in-naħa tar-riġlejn fejn kien imqiegħed il-ġisem ta’ Ġesù. Qalulha: “Mara, x’int tibki?” Qaltilhom: “Għax ħadu lil Sidi, u ma nafx fejn qegħduh.” Kif qalet hekk, daret lura u rat lil Ġesù wieqaf, iżda m’għarfitux. Ġesù qalilha: “Mara, għaliex qiegħda tibki? Lil min qiegħda tfittex?” Hi ħasbitu l-ġardinar u qaltlu: “Ja Sidi, jekk ħadtu int minn hawn, għidli fejn qegħedtu, biex nieħdu.” Ġesù sejħilha: “Marjam!” Hekk kif Ġesù lissen isimha, għarfitu mill-ewwel, daret u qaltlu bil-Lhudi b’ħafna mħabba: “Rabbuni!” jiġifieri ‘Mgħallem.’ Ġesù qalilha: “La tmissnix, għax għadni ma tlajtx għand il-Missier, imma mur għid lil ħuti li jien sa nitla’ għand Missieri u Missierkom, Alla tiegħi u Alla tagħkom.” (ara Ġwanni 20:11-18)

B’dan il-kliem Ġesù ried bħal speċi jgħidilha: “Minn issa ’l quddiem mintix ser tarani bl-għajnejn tal-ġisem, mintix ser tmissni bl-idejn tal-ġisem, u lanqas minti ser tismagħni bil-widnejn tal-ġisem, imma ser tarani, ser tmissni u ser tismagħni bil-Fidi. Ma ser inkun qatt ’il bogħod minnek. Ser inkun kontinwament u għal dejjem f’qalbek.”

Il-Qaddisa marret tiġri tgħid lid-dixxipli u lil kulħadd: “Rajt il-Mulej!”

Probabilment mietet f’Efesu. Id-devozzjoni lejn Marija Maddalena xterdet għall-ħabta tas-seklu XII. F’Malta għandna knejjes tagħha fil-Belt Valletta, fil-Madliena u f’Ħad-Dingli.

Ħsieb: Qari mill-Omiliji tal-Papa San Girgor il-kbir fuq l-Evanġelji bit-titlu ‘Tħeġġet bl-imħabba’:

“Marija Maddalena marret ħdejn il-qabar, iżda l-ġisem tal-Mulej ma sabitux hemm. Ħasbet li ġie xi ħadd u ħadu, u marret tgħid lid-dixxipli. Dawn marru wkoll, ħarsu, u ħasbu li ġara kif qaltilhom il-mara. Imbagħad, kif tgħidilna l-Iskrittura, id-dixxipli reġgħu marru d-dar, filwaqt li Marija baqgħet ‘il barra mill-qabar, tibki.

Araw x’ħeġġa qawwija ta’ mħabba kellha f’qalbha din il-mara! Saħansitra d-dixxipli telqu minn ħdejn il-qabar, imma hi le! Lill-Mulej ma sabitux, imma baqgħet tfittxu, fittxitu bid-dmugħ f’għajnejha, u, fil-ħeġġa ta’ mħabba kbira, tkebbset bix-xewqa ta’ dak li ħasbitu ttieħed minn hemm. Għalhekk ġara mbagħad li hi weħidha ratu, għax hi biss baqgħet tfittxu. Għax il-bniedem juri kemm hu qawwi fl-għemil it-tajjeb jekk jibqa’ sħiħ sa l-aħħar; u dak li hu l-Verità qalilna: ‘Min jibqa’ sħiħ sal-aħħar, dan isalva.’

Jiġifieri, bdiet biex fittxitu, imma ma sabitux; baqgħet tfittxu, sa fl-aħħar sabitu. Aktar ma damet tixtieq, aktar tħeġġet fix-xewqa tagħha, u baqgħet titħeġġeġ dejjem iżjed sakemm fl-aħħar sabet dak li xtaqet. Għax ix-xewqat qaddisa jibqgħu jikbru sa ma jseħħu. U jekk wieħed jaqta’ qalbu mid-dewmien u ma jibqax jixtieq, dan ifisser li wieħed mhux tassew ikun xtaq. Din hi l-imħabba li tkebbset fil-qalb ta’ kull min seħħlu jikseb il-verità. Għalhekk qal David: ‘Ruħi għatxana għal Alla, għal Alla l-ħaj: meta niġi u nara wiċċ Alla?’ Għalhekk ukoll il-Knisja fl-Għanja ta’ l-Għanjiet tgħid: ‘Qalbi mifnija bl-imħabba.’

‘Mara, għalfejn qiegħda tibki? Lil min qiegħda tfittex?’ Staqsieha għaliex kienet imnikkta, biex iħeġġilha x-xewqa; riedha ssemmi li min kienet qiegħda tfittex, biex l-istess isem iqawwilha l-ħeġġa tal-imħabba.

Ġesù weġibha: ‘Marija!’ L-ewwel sejħilha bl-isem komuni ta’ mara, u ma għarfitux, u mbagħad sejħilha b’isimha proprju. Bħallikieku qalilha: ‘Agħraf lil dak li għarfek. Lilek nafek, mhux b’mod ġenerali kif naf lill-oħrajn, iżda b’mod partikolari.’ Marija, mela, għax sejħilha b’isimha, għarfitu, u minnufih daret u qaltlu: ‘Rabbuni’: jiġifieri, Mgħallem. Għax dak li hija fittxitu barra, kien dak stess li għallimha tfittxu ġewwa fiha.”

Minkejja kull studju xjentifiku, il-Maddalena tibqa’ l-mudell l-aktar għażiż tal-penitenti. Mill-eżempju ta’ dak li għamlet biex taħrab il-ħajja tad-dnub u tfittex lill-Mulej, għandna nitgħallmu li meta r-ruħ tfittex sewwa, issib dak li tfittex u tikseb dak li tixtieq. Santu Wistin jgħidilna li “l-penitenza hi fiergħa jekk intebbgħuha bi dnubiet ġodda; xejn ma jiswa’ li titlob il-maħfra tad-dnubiet imgħoddija, jekk tissokta tidneb mill-ġdid.” 

Talba: O Alla, Ibnek il-waħdieni għażel lil Santa Marija Maddalena qabel kulħadd biex ixxandar il-ferħ tal-Għid; agħmel li bħalha nħabbru li Kristu hu ħaj, u, bit-talb tagħha, agħtina li narawh fil-glorja tas-saltna tiegħu. Bi Kristu Sidna. Ammen. (Talba mil-Liturġija tas-Sigħat)

Liturġija tas-Sigħat: Agħfas fuq PDF jew WORD biex tniżżel id-dokument.

English Version: https://www.catholicnewsagency.com/saint/st-mary-magdalene-309

Alternative Reading: https://www.franciscanmedia.org/saint-of-the-day/saint-mary-magdalene/

Wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/Mary_Magdalene

Nota: It-Tagħrif dwar din il-qaddisa tal-lum huwa meħud mill-ktieb “Qaddisin fil-Liturġija tal-Knisja Universali”, miktub minn Dun Anton Sammut u mill-fuljett Signum Fidei.

30 ta’ Ġunju: L-Ewwel Martri ta’ Ruma

Verżjoni Vidjo: L-Ewwel Martri ta’ Ruma

“Kotra bla qjies ta’ martri baqgħu magħquda bejniethom fl-imħabba bħal aħwa, għax kellhom spirtu wieħed u fidi waħda. Ħabbew lil Kristu f’ħajjithom, u saru jixbhuh f’mewthom għalhekk isaltnu miegħu għal dejjem.” – Żewġ antifoni mil-Liturġija tas-Sigħat tat-Tifkira tal-Ewwel Martri ta’ Ruma.

L-EWWEL MARTRI TA’ RUMA
? – 64

Tagħrif: Fis-sena 64, Ruma ġiet maħkuma u meqruda minn nirien kbar. L-Imperatur Neruni li kien qed jiġi akkużat li hu kien il-kawża tagħhom, malizzjożament tefa’ l-ħtija fuq il-komunità Nisranija ta’ Ruma, u fetaħ persekuzzjoni l-iktar ħarxa kontriha, li fiha San Pietru u San Pawl flimkien ma’ bosta Nsara, nisa u rġiel, żgħażagħ u xjuħ, u tfal subien u bniet, sofrew il-martirju.

Uħud mill-Insara mietu maħruqin, oħrajn mikulin mill-annimali selvaġġi, oħrajn mis-swat li qalgħu, u oħrajn mit-turmenti u mill-kefrijiet oħra bla ħniena.

Il-Papa San Klement f’ittra li kiteb faħħar il-qlubija u l-paċenzja ta’ dawk l-irġiel u n-nisa li hu kien jafhom personalment, u li għoddhom bħala l-fundaturi tal-Knisja ta’ Ruma.

Din kienet l-ewwel persekuzzjoni maġġuri kontra l-Knisja. Warajha kien hemm oħrajn, kważi waħda wara l-oħra.

Fis-sena 313, Kostantinu l-Kbir, bil-famuż Editt ta’ Milan ta l-libertà lir-Reliġjon Nisranija. B’hekk l-Insara setgħu jipprattikaw il-kult tagħhom bla ebda xkiel. Hekk tista’ tgħid intemmet persekuzzjoni kontinwa ta’ 250 sena. Hekk bdiet ħajja ġdida għall-Knisja, perjodu ta’ paċi. Imbagħad l-Imperatur Teodosju, fis-sena 381, ipproklama l-Kristjaneżmu bħala r-Reliġjon tal-Istat.

Ħsieb: L-għada tal-festa tal-martirju tal-Appostli Pietru u Pawlu, il-Knisja tfakkar il-martirju ta’ għadd kbir ta’ Nsara li mietu qabilhom fil-belt eterna. L-għadd ta’ Insara li mietu martri f’Ruma fl-ewwel snin tal-era nisranija Alla biss jafu. Ta’ min isemmi li l-ewwel 31 Papa kienu lkoll martri. Jissemmew biss uħud minnhom li baqgħu magħrufin ħafna, imma ħafna oħrajn, irġiel u nisa, lanqas biss nafu isimhom, imma xorta waħda huma martri li biċ-ċarċir ta’ demmhom urew l-imħabba u l-fidi tagħhom fi Kristu li għalih taw ħajjithom kif għamel għalihom Kristu stess meta miet għalihom fuq is-salib biex jifdihom.

Ġesù jwiddeb: “Min ifittex li jsalva ħajtu, jitlifha, iżda min jitlifha minħabba fija, isalva.” Kristu joffri ħajtu b’sagrifiċċju biex jiftaħ il-bieb tal-ħajja ta’ dejjem għalina l-bnedmin. Għalhekk, biex nirbħu l-ħajja ta’ dejjem, jeħtiġilna niċċaħħdu minn dik tad-dinja. Imissna mmutu ma’ Kristu, biex inqumu miegħu: dan ifisser li kuljum nitgħabbew bit-tbatija u ċ-ċaħda sa ma jkollna l-almu tal-martri u biċ-ċarċir ta’ demmna nkunu xhieda għat-tagħlim tiegħu.

Il-fidi u l-grazzja tat lil dawn il-martri l-qawwa biex jirbħu l-ġibdiet tal-laħam u tad-demm. Ma abbandunawx lil uliedhom, iżda ħallewhom f’idejn Alla u f’idejn nieshom. Qatt ma nitilfu dak li għandna meta nħalluh biex nobdu ’l Alla.

X’kienet tkun id-dinja mingħajr Ġesù ta’ Nazaret? Anke l-filosfu u l-istoriku Franċiż Ernest Renan, kritiku qawwi tal-Knisja, jagħraf li “jekk tneħħi l-isem ta’ Ġesù mid-dinja tkun bħal ċaqlaqt il-pedamenti.”

Imma l-mistoqsija l-aktar importanti hija din: “Xi nkun jien mingħajr Ġesù ta’ Nazaret?” Huwa dan is-sentiment qawwi li qanqal lill-Appostli u wassalhom biex jaslu sat-trufijiet tad-dinja. Ħadd qatt ma tkellem bħalu dan il-bniedem, għaliex ingħata għal kollox għall-oħrajn sa ma sar xejn. Ħadd ma ordna bħalu lill-baħar u lir-riħ biex jisktu jew lill-ispirti ħżiena li jitturmentaw lill-bnedmin biex iħalluhom fis-sliem.

Il-qaddisin, bħal f’leħħa ta’ berqa, iltaqgħu mal-persuna ta’ Kristu. L-Appostli Pietru u Ġwanni, quddiem it-tribunal li seta’ jikkundannahom, mingħajr biża’ qalu: “Din hi l-ġebla li intom il-bennejja warrabtu, u li saret il-ġebla tax-xewka. F’ħadd ħliefha ma hemm salvazzjoni, għax imkien taħt is-sema ma hemm isem ieħor mogħti lill-bnedmin li bih aħna għandna nkunu salvi” (Atti 4: 11-12).

Santa Tereża Beneditta tas-Salib (Edith Stein) tgħid: “Is-salib irid ikun bħal bandiera li nimxu warajha mgħobbija bit-twegħir kollu tal-ħajja. U mis-salib irid joħroġ l-għerf l-aktar siewi: l-għerf tas-salib.”

Talba: O Alla, int ikkonsagrajt bid-demm tal-martri l-ewwel ġmiegħi kotrana tal-Knisja ta’ Ruma; agħtina li nitwettqu bil-qawwa u l-ħila li dawn il-martri qalbiena wrew fit-taqbida, u li nifirħu dejjem bir-rebħa qaddisa tagħhom. Bi Kristu Sidna. Ammen. (Talba mil-Liturġija tas-Sigħat)

Liturġija tas-Sigħat: Agħfas fuq PDF jew WORD biex tniżżel id-dokument.

English Version: https://www.franciscanmedia.org/saint-of-the-day/first-martyrs-of-the-church-of-rome

Alternative Reading: https://mycatholic.life/saints/saints-of-the-liturgical-year/june-30-first-martyrs-of-the-church-of-rome/

Wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/First_Martyrs_of_the_Church_of_Rome

Nota: It-Tagħrif dwar dawn il-qaddisin tal-lum huwa meħud mill-ktieb “Qaddisin fil-Liturġija tal-Knisja Universali”, miktub minn Dun Anton Sammut mill-fuljett Signum Fidei.

29 ta’ Ġunju: San Pietru u San Pawl

Verżjoni Vidjo: San Pietru u San Pawl

“Appostlu San Pawl, xandâr tas-sewwa u mgħallem tal-ġnus, tassew jistħoqqlok li tkun igglorifikat. Bik il-ġnus kollha għarfu l-grazzja ta’ Alla.” – Responsarju mil-Liturġija tas-Sigħat tal-Festa ta’ San Pietru u San Pawl.

SAN PIETRU U SAN PAWL
Appostli
L-ewwel Seklu

Tagħrif: Il-festa ta’ San Pietru u San Pawl hija għażiża ħafna għall-Knisja speċjalment għalina l-Maltin li nsejħulha “l-Imnarja”. San Pietru hu l-Kap tal-Knisja, u San Pawl waqqaf il-Knisja f’Malta.

San Pietru kien sajjied, jismu Xmun u kien wieħed minn tal-ewwel li ġie msejjaħ minn Ġesù biex ikun appostlu tiegħu, li bidillu ismu f’Pietru.

Meta Ġesù ġie arrestat, San Pietru ċaħdu tliet darbiet, iżda malajr iddispjaċih u patta bil-kbir.

Wara li qam mill-mewt Ġesù staqsa lil Pietru tliet darbiet wara xulxin jekk kienx iħobbu, u wara li għal tliet darbiet San Pietru wieġeb fl-affermattiv, Ġesù fdalu l-merħla tiegħu.

Hekk kif inħeles mill-ħabs fil-persekuzzjoni ta’ Erodi Agrippa f’Ġerusalemm, fis-sena 43, San Pietru mar Antjokja, u wara Ruma, il-belt kapitali tad-dinja ta’ dak iż-żmien.

Baqa’ Ruma, barra mill-ftit żmien li fih kien f’Ġerusalemm għall-ewwel Konċilju tal-Knisja, sakemm ġie msallab rasu l-isfel fil-ġnien ta’ Neruni fuq l-għolja tal-Vatikan, aktarx bejn is-sena 64 u s-67. Kostantinu l-Kbir bena knisja fuq il-qabar tiegħu; wara nbniet flokha l-knisja maestuża ta’ San Pietru li hemm illum.

San Pawl kien Lhudi akkanit, Fariżew, li wara l-konverżjoni tiegħu fit-triq lejn Damasku sar appostlu l-iktar ferventi ta’ Ġesù.

Billi kien bniedem ta’ għerf kbir u kien jaf tajjeb il-kultura sew Griega u sew Lhudija, kien ta’ għajnuna kbira għall-Knisja fil-bidu tat-tixrid tagħha.

Iżda l-ħaġa l-iktar li spikkat fih, kienet l-imħabba kbira tassew li kellu lejn Ġesù. “Ngħix, imma mhux jien, iżda jgħix fija Kristu.” (Galatin 2:20)

Għadda ħamsa u għoxrin sena jiġri minn pajjiż għall-ieħor jipprietka ‘l Ġesù. Aħna l-Maltin għandna l-kbira xorti li ġejna, bħala nazzjon, ikkonvertiti minnu, fis-sena 60.

Fl-istess persekuzzjoni ta’ Neruni, li fiha kien miet San Pietru, San Pawl ġie arrestat, mitfugħ il-ħabs u wara ġie maqtul bi qtugħ ir-ras, aktarx ukoll bejn is-sena 64 u s-67.

Sal-Konċilju Vatikan II, iż-żewġ Appostli kellhom festa separata, waħda għal kull wieħed minnhom. San Pietru fid-29 ta’ Ġunju – San Pawl fit-30 ta’ Ġunju. Mill-Konċilju Vatikan II ’l hawn, issir ċelebrazzjoni waħda għat-tnejn.

Ħsieb: Din li ġejja hi silta mid-diskorsi ta’ Santu Wistin:

“U bir-raġun kollu wara l-qawmien mill-imwiet, il-Mulej ħalla f’idejn l-istess Pietru biex jirgħa n-ngħaġ tiegħu. Ma kienx hu waħdu fost id-dixxipli li stħaqqlu jirgħa n-nagħaġ tal-Mulej; iżda meta Kristu kellem lil Pietru waħdu, kellu f’moħħu għaqda waħda; u l-ewwelnett lil Pietru, għax fost l-appostli Pietru l-ewwel.

Xejn tiddejjaq, appostlu: agħti t-tweġiba tiegħek, darba, tnejn, tlieta. Stqarr għal tliet darbiet l-imħabba u irbaħ, kif ċħadt għal tliet darbiet bil-biża’ u tlift. Ħoll għal tliet darbiet dak li rbatt għal tliet darbiet. Ħoll bl-imħabba dak li rbatt bil-biża’. Madanakollu l-Mulej f’idejn Pietru ħalla n-nagħaġ tiegħu, darba, darbtejn, tliet darbiet.

F’jum wieħed qegħdin niċċelebraw il-martirju ta’ żewġ appostli. Imma dawn it-tnejn kienu ħaġa waħda bejniethom; għalkemm mhux it-tnejn mietu f’jum wieħed, imma kienu ħaġa waħda. L-ewwel miet Pietru u mbagħad warajh Pawlu. Niċċelebraw il-festa ta’ dawn iż-żewġ appostli f’jum ikkonsagrat għalina b’demmhom. Inħobbu l-fidi, il-ħajja, it-taħbit, it-tbatijiet, l-istqarrijiet u x-xandir kollu tagħhom.”

Dan diskors tal-Papa Franġisku, mill-omelija nhar il-festa San Pietru u San Pawl, 2014:

“Pietru daq kif il-fedeltà lejn Alla hi akbar mill-infedeltajiet tagħna u aqwa minn kull ċaħda. Jintebaħ li l-fedeltà għall-Mulej tbiegħed minna l-biżgħat tagħna u tmur ’l hemm minn kull immaġinazzjoni umana. Anki lilna, illum, Ġesù jistaqsina: “Tħobbni int?”. Dan jagħmlu propju għax jaf x’inhuma l-biżgħat kollha tagħna u t-tbatijiet tagħna. Pietru jurina t-triq: nafdaw fih, li “jaf kollox” fuqna, nafdaw mhux fil-ħila tagħna li nkunu fidili lejh, imma fil-fedeltà tiegħu li ma tiġġarraf qatt. Ġesù qatt ma jitlaqna waħidna, għax hu ma jistax iqarraq bih innifsu (ara 2 Timotju 2:13). Hu jibqa’ fidil. Il-fedeltà li Alla bla heda jwettaq anki fina r-rgħajja, lil hemm mill-merti tagħna, hi l-għajn tal-fiduċja tagħna u tal-paċi tagħna. Il-fedeltà tal-Mulej lejna żżomm dejjem mixgħula fina x-xewqa li naqduh u li naqdu lil ħutna fl-imħabba”.

Din silta mid-diskors ta’ Papa Franġisku fl-omelija tal-Quddiesa fl-Inawgurazzjoni tal-Ministeru Petrin (19 ta’ Marzu, 2013):

“Hu minnu li Ġesù Kristu lil Pietru tah f’idejh is-setgħa, imma x’setgħa hi din? Wara l-mistoqsija tripla li Ġesù jagħmel lil Pietru dwar l-imħabba, tasal l-istedina tripla: ‘irgħa l-ħrief tiegħi, irgħa n-nagħaġ tiegħi.’ Ma ninsew qatt li s-setgħa vera hi s-servizz, u li anki l-Papa, biex iħaddem is-setgħa tiegħu, irid jidħol dejjem iżjed f’dak is-servizz li għandu l-quċċata kollha dawl tiegħu fuq is-Salib; irid iħares lejn is-servizz umli, konkret, għani fil-fidi, ta’ San Ġużepp u bħalu jiftaħ dirgħajh biex iħares lill-Poplu kollu ta’ Alla u jilqa’ għandu bl-imħabba u l-ħlewwa lill-bnedmin kollha, speċjalment l-iżjed foqra, l-iżjed dgħajfa, l-iktar żgħar, dawk li Mattew jiddeskrivi fil-ġudizzju finali dwar l-imħabba: min hu bil-ġuħ, bil-għatx, barrani, għeri, marid, fil-ħabs (ara Mattew 25:31-46).”

U dan diskors tal-Papa Franġisku, mill-omelija nhar 29 ta’ Ġunju, 2013:

“Niftakru f’Pietru. Meta stqarr il-fidi tiegħu f’Ġesù, dan m’għamlux bil-kapaċità umana tiegħu, imma għaliex kien mirbuħ mill-grazzja li Ġesù ħareġ minnu, mill-imħabba li kien iħoss fi kliemu u li kien jara fl-azzjonijiet tiegħu: Ġesù kien juri l-imħabba t’Alla fil-persuna tiegħu!

U l-istess ġralu Pawlu, anke jekk b’mod differenti. Bħala żagħżugħ, Pawlu kien għadu tal-insara, u meta Ġesù mqajjem mill-imwiet sejjaħlu fit-triq ta’ Damasku, ħajtu nbidlet: fehem li Ġesù ma kienx mejjet, imma ħaj, u sar iħobb lilu wkoll li qabel kien għadu tiegħu! Hekk u l-esperjenza tal-ħniena, tal-maħfra t’Alla f’Ġesù Kristu: din hija l-Bxara t-Tajba, l-Evanġelju li Pietru u Pawlu sperimentaw fihom infushom u li għalih taw ħajjithom. Ħniena, maħfra! Il-Mulej dejjem jaħfrilna, il-Mulej għandu l-ħniena, huwa ħanin, għandu qalb ħanina u dejjem jistenniena.”

Talba: O Alla, int timliena b’ferħ qaddis f’dan il-jum ta’ festa solenni f’ġieħ l-Appostli San Pietru u San Pawl; agħmel li l-Knisja tiegħek timxi dejjem fuq it-twissijiet tagħhom kif bihom int qegħedt fiha s-sisien tar-reliġjon. Bi Kristu Sidna. Ammen. (Talba mil-Liturġija tas-Sigħat)

Liturġija tas-Sigħat: Agħfas fuq PDF jew WORD biex tniżżel id-dokument.

English Version: https://www.catholicnewsagency.com/saint/sts-peter-and-paul-501

Alternative Reading: https://www.franciscanmedia.org/saint-of-the-day/saints-peter-and-paul/

Wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/Feast_of_Saints_Peter_and_Paul

Nota: It-Tagħrif dwar dawn il-qaddisin tal-lum huwa meħud mill-ktieb “Qaddisin fil-Liturġija tal-Knisja Universali”, miktub minn Dun Anton Sammut u mill-fuljett Signum Fidei.

11 ta’ Ġunju: San Barnaba

Verżjoni Vidjo: San Barnaba

“Barnaba, meta wasal Antjokja u ra l-grazzja ta’ Alla, feraħ; għax hu kien raġel tajjeb, mimli bl-Ispirtu s-Santu u l-fidi. Beda jħeġġiġhom biex jibqgħu b’rieda sħiħa magħqudin fil-Mulej.” – Responsorju mil-Liturġija tas-Sigħat tal-Festa ta’ San Barnaba (Atti 11:23-24).

SAN BARNABA
Appostlu
L-ewwel Seklu

Tagħrif: San Barnaba kien Lhudi mit-tribù ta’ Levi u twieled f’Ċipru. Ma kienx wieħed mit-tnax li Ġesù sejjaħ biex ikunu appostli. Imma sa mill-bidu nett ġie msejjaħ appostlu minħabba l-ħidma kbira tiegħu għall-Knisja.

Kien Lhudi, twieled f’Ċipru, trabba f’Ġerusalemm, u x’aktarx li studja fl-iskola ta’ Gamaliel, fl-istess żmien ma’ San Pawl.

Kien wieħed minn tal-ewwel li kkonvertew għall-Kristjaneżmu, f’Ġerusalemm, wara l-Pentekoste, fis-sena 29 jew 30. Kien jismu Ġużeppi, imma l-appostli bidlulu ismu f’Barnaba – Bin il-Faraġ. Kien raġel tajjeb, mimli bl-Ispirtu s-Santu u l-fidi. (Atti 11:24)

Kellu għalqa, u biegħha, u dak li daħħal tagħha tah lill-appostli biex iqassmuh lill-foqra.

Meta San Pawl, tliet snin wara li kkonverta, mar Ġerusalemm, kien San Barnaba li laqgħu u ntroduċieh lil San Pietru u lill-Insara li għall-ewwel sabuha bi tqila biex jemmnu kif minn persekutur qalil, isir wieħed minnhom mimli b’ħeġġa l-iktar kbira.

Minn Ġerusalemm, San Barnaba mar iżur il-Knisja ta’ Antjokja. Kien f’din il-belt li s-segwaċi ta’ Kristu bdew għall-ewwel darba jiġu msejħa Nsara. Darba minnhom San Barnaba mar Tarsu, sab lil San Pawl, u wara li stiednu, ħadu miegħu u ħadmu flimkien biex isaħħu l-Komunità ġdida ta’ Antjokja.

Meta waqa’ għaks kbir f’Ġerusalemm u l-Insara kienu qed ibatu, San Barnaba u San Pawl ġabulhom l-għajnuna li kienu ġabru min għand l-Insara ta’ Antjokja.

Imbagħad San Barnaba ngħaqad ma’ San Pawl u mar miegħu fl-ewwel vjaġġ missjunarju. Magħhom ħadu lil Marku (l-Evanġelista, li kien il-kuġin ta’ Barnaba) li wara telaqhom f’nofs triq.

Meta nqalgħet il-kwistjoni taċ-ċirkonċiżjoni San Barnaba kien jaqbel ma’ San Pawl u mar miegħu għall-Konċilju ta’ Ġerusalemm.

San Barnaba u San Pawl kienu ser jerġgħu jmorru jipprietkaw flimkien iżda ma qablux fuq Marku. San Barnaba ried li jeħduh magħhom iżda San Pawl ma riedx. Spiċċaw biex San Barnaba ħa lil Marku u mar Ċipru, waqt li San Pawl ħa lil Sila u mar is-Sirja. Wara dan ma nafux x’sar minn San Barnaba.

Iżda nafu li miet martri, mħaġġar, f’Salamis, Ċipru, fis-sena 61.

Ħsieb: L-isem ta’ Barnaba li taw l-appostli, li skont San Luqa jfisser “iben il-faraġ” (Atti 4:36), jagħtina x’nifhmu d-doni effiċjenti tiegħu bħala predikatur fil-knisja tal-bidu. Wara t-tnax u San Pawl, Barnaba jidher li kien l-aktar persuna prominenti fil-knisja appostolika. Il-liturġija tagħtih kważi l-istess status tal-appostli attwali ta’ Ġesù. Imma l-hekk imsejħa Ittra ta’ San Barnaba, għalkemm hi dokument bikri ħafna, mhix xogħol tiegħu.

Barnaba jissemma b’ismu fl-Atti, bħala wieħed membru ġeneruż, fil-Knisja fqira tal-bidu, f’Ġerusalemm. Il-komunità tal-ewwel Insara kienu ta’ qalb waħda u ruħ waħda, ħadd ma kellu xejn tiegħu, imma kellhom kollox flimkien. Qatt ma kien hemm persuna waħda fil-bżonn, għax dawk li kellhom xi propjetà jew djar, kienu jbigħuha u dak li jaqilgħu kienu jpoġġuh f’riġlejn l-appostli, u b’hekk kollox jinqasam bejn kulħadd.

F’Atti 4: 36-37, insibu dan: “Hekk għamel il-levita Ġużeppi, minn Ċipru, li l-appostli kienu jsejħulu Barnaba, jiġifieri, ‘bin il-faraġ’. Dan kellu għalqa, biegħha, u l-flus li daħħal minnha mar iqegħedhom f’riġlejn l-appostli.”

Dan li ġej huwa kliem il-qaddej t’Alla Br. Brother Louis Camilleri f.s.c. :

“San Barnaba jagħtina eżempju ta’ umiltà u ta’ distakk mill-ġid tad-dinja:

• ta’ umiltà, għax dejjem iħalli lil San Pawl jitkellem u jċedilu dejjem l-ewwel post;
• ta’ distakk, għax ibigħ ġidu kollu u jagħtih lill-fqar.

Il-ġid tad-dinja hu don t’Alla li għandna nilqgħu bi gratitudni u ninqdew tajjeb bih. Hu wkoll fl-istess ħin periklu u xkiel: għalhekk bosta qaddisin ħallewh wara spallejhom biex aktar ikunu qrib Ġesù.”

• U int, ġeneruż ma’ Alla u mal-proxxmu fil-bżonn?
• Tafda fil-Providenza Divina li tmexxi ħajtek tgħaddi minn xiex tgħaddi?
• Kemm int lest/a li tqis lil ħaddieħor aqwa minnek u int tagħżel il-postijiet umli?
• Lest/a li xxandar lil Kristu f’kull okkażjoni li tiġik bla ma tagħmel distinzjoni bejn dak u dik?

Alla l-Missier mela lil San Barnaba bil-fidi u l-għerf tal-Ispirtu s-Santu u bagħtu jxandar u jikkonverti n-nazzjonijiet imbiegħda. Ejjew nitolbu biex bl-interċessjoni tiegħu aħna wkoll bħal San Barnaba, qatt ma nieqfu nxandru l-Evanġelju bil-kliem u bl-għemil.

Talba: O Alla, int ridt li jintgħażillek San Barnaba, raġel mimli bl-Ispirtu s-Santu u l-fidi, u bgħattu jaħdem fost il-pagani ħa jduru lejk ibgħat ħaddiema fidili biex bħalu, b’qawwa kbira, bil-kliem u bl-għemil ixandru l-Bxara t-tajba ta’ Ibnek, bl-istess Kristu Sidna. Ammen. (Talba mil-Liturġija tas-Sigħat)

Liturġija tas-Sigħat: Agħfas fuq PDF jew WORD biex tniżżel id-dokument.

English Version: https://saintscatholic.blogspot.com/2014/06/st-barnabas.html

Alternative Reading: https://www.catholicnewsagency.com/saint/st-barnabas-apostle-496

Wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/Barnabas

Nota: It-Tagħrif dwar dan il-qaddis tal-lum huwa meħud mill-ktieb “Qaddisin fil-Liturġija tal-Knisja Universali”, miktub minn Dun Anton Sammut u mill-fuljett Signum Fidei.

3 ta’ Mejju: San Filippu u San Ġakbu

Verżjoni Vidjo: San Filippu u San Ġakbu

“Xi Griegi marru għand Filippu u talbuh: ‘Sinjur, nixtiequ naraw lil Ġesù.’ Filippu mar jgħid lil Indrì, u mbagħad Indrì u Filippu marru jgħidu lil Ġesù.” – Ġwanni 12:21-22

SAN FILIPPU U SAN ĠAKBU
Appostli
L-ewwel Seklu

Tagħrif: 

San Filippu
Kien minn Betsajda fuq ix-xatt tal-Għadira ta’ Ġeneżaret. Kien wieħed mill-ewwel appostli ta’ Ġesù. Kien miżżewweġ u kellu xi wlied bniet. Kif sar jaf b’Ġesù, billi xtaq li ħabibu Natanjel jieħu sehem fil-ferħ li kien ħass, mar sab lil dan sieħbu u qallu: “Sibna lil dak li Mosè fil-liġi u l-profeti kitbu dwaru – Ġesù ta’ Nazaret.” Kollu mgħaġġeb Natanjel qallu: “Tista’ minn Nazaret toħroġ xi ħaġa tajba?” Filippu wieġbu: “Ejja u ara.” Dak akkumpanja lil Filippu u Natanjel sar wieħed mid-dixxipli ta’ Ġesù (Ġwanni 1:43-46).

Jerġa’ jissemma fil-miraklu tat-tkattir tal-ħobż, meta Ġesù, kif ra folla kbira miġbura madwaru, staqsa lil Filippu: “Mnejn nixtru l-ħobż biex dawn ikollhom x’jieklu?” L-evanġelista jgħid li dan qalulu biex jippruvah, għax hu kien jaf x’sejjer jagħmel. Filippu wieġbu: “Mitejn dinar ħobż ma jkunux biżżejjed għalihom biex kull wieħed minnhom jieħu ftit” (Ġwanni 6:3-9).

Waqt li Ġesù kien qed jagħmel l-aħħar ċena mal-appostli tiegħu, Filippu talab lil Ġesù: “Sinjur, urina lill-Missier u jkun biżżejjed għalina.” Ġesù wieġbu: “Ilni daqshekk magħkom, Filippu, u għadek ma għaraftnix? Min ra lili ra lill-Missier ukoll. Kif tgħidli, ‘Urina lill-Missier’? Ma temminx li jiena fil-Missier u l-Missier fija?” (Ġwanni 14:8-9).

Jingħad li wara nżul l-Ispirtu s-Santu fuq l-appostli nhar il-Pentekoste, San Filippu mar ixandar l-Vanġelju fl-Asja ż-Żgħira, akkumpanjat minn uliedu xebbiet. Miet maqtul f’Ġerapoli fil-Friġja.

Ġakbu, imsejjaħ ‘iż-Żgħir’
Kien iben Alfew (jew Klopa) u Marija, waħda min-nisa li kienu jimxu wara Ġesù. Hu ħu San Ġuda Taddew. Jissejjaħ iż-Żgħir jew għax kien iżgħar fl-età mill-appostlu l-ieħor bl-istess isem, magħruf bħala Ġakbu l-Kbir, jew inkella għax kien magħżul appostlu warajh.

Hu maħsub li kien qarib ta’ Ġesù. Kien raġel ġust, li nħatar l-ewwel isqof ta’ Ġerusalemm. L-ittra fit-Testment il-Ġdid, imsejħa ta’ San Ġakbu, jingħad li nkitbet minnu fis-sena 47 u kienet aktarx indirizzata lill-knejjes tas-Sirja li l-membri tagħhom kienu ġew diskriminati u ppersegwitati minħabba t-twemmin ġdid tagħhom.

San Ġakbu sofra l-martirju fis-sena 61 billi tefgħuh miċ-ċint tat-tempju għal isfel u, billi ma mietx mill-ewwel, kien imħaġġar u maqtul bid-daqqiet.

Ħsieb: Bħal fil-każ tal-appostli l-oħra, naraw f’San Filippu u f’San Ġakbu bnedmin li saru l-ġebel tal-pedament tal-Knisja, u dan ifakkarni għal darb’oħra li l-qdusija u l-appostolat huma kompletament don ta’ Alla, u mhux kisba umana. Il-qawwa kollha hija l-qawwa ta’ Alla, anke l-qawwa tal-libertà tal-bniedem li taċċetta d-doni tiegħu. “Imma meta jiġi fuqkom l-Ispirtu s-Santu, intom tirċievu l-qawwa, u tkunu xhieda tiegħi f’Ġerusalemm, fil-Lhudija kollha u s-Samarija u sa truf l-art” (Atti 1:8), Ġesù qal lil Filippu u lill-oħrajn. L-ewwel kummissjoni tagħhom kienet li jkeċċu l-ispirti mniġġsa, ifejqu l-mard, iħabbru s-Saltna. Tgħallmu, gradwalment, li dawn il-mirakli esterni, kienu sagramenti ta’ miraklu akbar li jseħħ ġewwa fihom u fil-qlub tan-nies – is-setgħa divina li tħobb bħal Alla.

Qari mit-Trattat ta’ Tertulljanu, saċerdot, fuq il-kundanna tal-eretiċi bit-titlu ‘Il-predikazzjoni appostolika’:

“Sidna Ġesù Kristu, meta kien fostna fid-dinja, qalilna hu stess min hu u x’kien minn dejjem, x’kienet ir-rieda tal-Missier li hu ġie biex jagħmel, u x’kienu l-ordnijiet li hu ta lill-bnedmin. Dan qalu jew quddiem kulħadd lill-poplu kollu, jew lid-dixxipli tiegħu weħidhom, li minnhom għażel l-aqwa tnax u riedhom jibqgħu miegħu, għax ried jibgħathom biex jgħallmu lid-dinja kollha.

Wieħed minn dawn it-tnax telqu. Ġesù, qabel ma reġa’ mar għand Missieru wara li qam mill-imwiet, ordna lill-ħdax l-oħra biex imorru fid-dinja u jagħmlu dixxipli mill-ġnus kollha, u jgħammduhom fl-isem tal-Missier u ta’ l-Iben u ta’ l-Ispirtu s-Santu.

Minnufih l-Appostli – kelma li tfisser ‘il-mibgħuta’ – tefgħu x-xorti u għażlu lil Mattija bħala t-tnax-il wieħed flok Ġuda; dan għamluh bis-setgħa tal-profezija li hemm f’wieħed mis-salmi ta’ David. L-Ispirtu s-Santu mliehom bil-qawwa, kif kien wegħedhom Kristu, ħa jkunu jistgħu jitkellmu u jagħmlu l-għeġubijiet. Huma xandru l-fidi f’Ġesù Kristu, l-ewwelnett fil-Lhudija, waqqfu l-Knejjes, u mbagħad xterdu fid-dinja u xandru l-istess tagħlim u l-istess fidi qalb il-pagani.

Huma waqqfu f’kull belt Knejjes oħra, li minnhom ixxerrdet iż-żerriegħa tal-fidi u t-tagħlim fi Knejjes oħra, u għadha tixxerred biex jitwaqqfu Knejjes iżjed. Bis-saħħa ta’ dan, dawn il-Knejjes ukoll huma appostoliċi bħala friegħi li ħarġu mill-Knejjes imwaqqfa mill-Appostli.

Kull ħaġa maħluqa hi bilfors marbuta mal-bidu tagħha. Hekk ukoll dawn il-ħafna Knejjes huma marbuta ma’ l-ewwel waħda li waqqfu l-Appostli, li minnha ġew l-oħrajn kollha. Għalhekk huma kollha ewlenin u kollha appostoliċi, għax kollha huma miġbura f’waħda. Xhieda ta’ din l-għaqda waħda bejniethom hija r-rabta tas-sliem, l-isem ta’ aħwa li jingħata lill-insara kollha, il-laqgħa mill-qalb li jagħmlu lil xulxin. Dawn huma jeddijiet li ma hemmx raġuni oħra għalihom ħlief ir-rabta ta’ l-insara kollha bejniethom fl-istess sagrament li lkoll irċevew.

Il-verità li xandru l-appostli, jiġifieri dik il-verità li wriehom Kristu, ma għandhiex tiġi ppruvata mod ieħor ħlief permezz ta’ l-istess Knejjes li l-Appostli stess waqqfu meta xandrulhom il-verità sew bil-kelma ta’ fommhom u sew imbagħad bil-kitba.

Il-Mulej qal ċar: “Baqagħli ħafna ħwejjeġ xi ngħidilkom, imma għalissa ma tifilħux terfgħuhom;” imma mbagħad żied jgħid: “Meta jiġi hu, l-Ispirtu tal-verità, imexxikom lejn il-verità kollha.” B’dan il-kliem wera li xejn ma kien se jibqa’ moħbi minn dawk li l-Ispirtu s-Santu kien se jmexxihom lejn il-verità kollha, skont il-wegħda tiegħu. U tabilħaqq, il-wegħda seħħet, għax l-Ispirtu s-Santu niżel tassew, kif juruna l-Atti tal-Appostli.”

Fl-aħħar nett, nistiednek tirrifletti dwar din is-silta mill-Ittra ta’ San Ġakbu (1:12-15): “Hieni l-bniedem li jistabar fit-tiġrib, għax wara li jkun għeleb it-tiġrib, jaqla’ l-kuruna tal-ħajja li l-Mulej wiegħed lil dawk li jħobbuh. Waqt li tkunu mġarrbin, araw li ħadd ma jgħid: ‘Alla qiegħed iġarrabni’ għax Alla ma jistax jiġġarrab għall-ħażin, u anqas mhu se jġarrab lil ħadd. Għax kull bniedem imġarrab jinġibed u jitħajjar mill-passjoni tiegħu stess. Imbagħad il-passjoni, meta tnissel, tiled id-dnub; u d-dnub, meta jilħaq il-milja tiegħu, iġib il-mewt.”

Talba: O Alla, int timliena bil-ferħ f’din il-festa li nagħmlu ta’ kull sena f’ġieħ l-appostli San Filippu u San Ġakbu: bit-talb tagħhom, agħtina li nissieħbu ma’ Ibnek fil-passjoni u l-qawmien tiegħu mill-imwiet, biex ikun jistħoqqilna narawk wiċċ imb’wiċċ għal dejjem fis-sema. Bi Kristu Sidna. Ammen. (Talba mil-Liturġija tas-Sigħat)

Liturġija tas-Sigħat: Agħfas fuq PDF jew WORD biex tniżżel id-dokument.

English Version: http://saintscatholic.blogspot.com/2012/05/sts-philip-and-james.html

Alternative Reading: https://www.franciscanmedia.org/saint-of-the-day/saints-philip-and-james/

Wikipedia for Saint Philip:  https://en.wikipedia.org/wiki/Philip_the_Apostle

Wikipedia for Saint James: https://en.wikipedia.org/wiki/James,_son_of_Zebedee

Nota: It-Tagħrif dwar dawn il-qaddisin tal-lum huwa meħud mill-fuljett Signum Fidei.

26 ta’ Jannar: San Timotju u San Titu

Verżjoni Vidjo: San Timotju u San Titu

“Int, bniedem ta’ Alla, fittex li jkollok il-ġustizzja, it-tjieba, il-fidi, l-imħabba, is-sabar, il-ħlewwa. Tqabad it-taqbida t-tajba tal-fidi, qis li tirbaħ il-ħajja ta’ dejjem. Għallem skont id-duttrina vera.” – 1Timotju 6:11-12; Titu 2:1

SAN TIMOTJU SAN TITU
Isqfijiet
L-ewwel Seklu

Tagħrif: Dawn iż-żewġ qaddisin kienu dixxipli u sħab ta’ San Pawl, u għalhekk il-Knisja tagħmel il-festa tagħhom flimkien l-għada tal-konverżjoni ta’ dan l-appostlu.

SAN TIMOTJU

San Timotju twieled fil-belt ta’ Listra. Missieru kien Grieg, u ommu, Ewniċe, kienet mara Lhudija devota.

Kien ta’ natura timida. Aktarx li tgħammed minn San Pawl f’Listra, f’madwar is-sena 47, meta kellu xi sittax-il sena.

Xi ħames snin wara, ingħaqad ma’ San Pawl meta l-appostlu reġa’ għadda minn Listra, u nsibuh miegħu f’bosta nħawi, u saħansitra fil-ħabs, f’Ruma. Meta nħeles, ġie mibgħut minn San Pawl bħala l-ewwel Isqof ta’ Efesu, meta kellu madwar 32 sena.

San Pawl kitiblu żewġ ittri, l-ewwel waħda mill-Italja fis-sena 64, u t-tieni minn Ruma ftit qabel ma miet fejn talbu biex imur jarah. Jekk Timotju mar Ruma, żgur li ma sabx lil San Pawl ħaj.

Miet f’madwar is-sena 97, meta kellu iktar minn 80 sena.

San Ġwann l-Evanġelista li mar jgħix f’Efesu, isemmieh fl-Apokalissi, bħala l-“Anġlu ta’ Efesu.”

SAN TITU

San Titu kien grieg, u hu wkoll ġie kkonvertit minn San Pawl li kien isejjaħlu “Ibni l-għażiż.”

Ħadem ħafna ma’ San Pawl, u flimkien ma San Barnaba mar miegħu għall-konċilju ta’ Ġerusalemm, fis-sena 51.

F’madwar is-sena 64, sar Isqof ta’ Kreta, gżira twila 200 km, fejn ħaten Timotju kien Gvernatur. Xi sena wara, irċieva mingħand San Pawl mill-Maċedonja ittra mimlija eżortazzjonijiet għall-Fidili tiegħu.

Fl-istess sena mar id-Dalmazja (Jugoslavja), fejn hu meqjum sal-lum bħala l-appostlu ewlieni ta’ dak il-pajjiż. Imma reġa’ lura fi Kreta fejn miet fil-paċi, fl-età ta’ madwar 93 sena.

Ħsieb: Dan li ġej huwa kummentarju tal-Papa Franġisku fuq dak li qal fl-omelija tiegħu f’Santa Marta (26 ta’ Jannar, 2015) fuq il-qari tal-liturġija tat-tifkira ta’ San Titu u San Timotju:

“L-Isqfijiet Timotju u Titu qishom ulied Pawlu u hu kien iħobbhom it-tnejn. L-Appostlu jurina kemm kienet sinċiera l-fidi ta’ Timotju, fidi nobbli, ‘fidi mingħajr ipokrisija,’ fidi fis-sens veru. Fil-fatt bħall-inbid it-tajjeb, li wara tant snin isir aktar bnin u nobbli. Din il-fidi waslet għand Timotju mingħand nanntu Lòide u mingħand ommu Eunice, għaliex huma l-ommijiet u n-nanniet li jittrasmettu l-fidi.

Meta niftakru fix-xogħol sabiħ tal-ommijiet u tan-nanniet, ix-xogħol sabiħ ta’ dawk in-nisa li huma ommijiet u n-nisa fil-familja – tista’ tkun qaddejja, tista’ tkun zija – fit-trasmissjoni tal-fidi, minkejja li llum irridu nistaqsu jekk in-nisa għadx għandhom fil-kuxjenza d-dover li jittrasmettu l-fidi, li jagħtu l-fidi.

U dwar is-sinċerità tal-fidi ta’ Timotju mfaħħra minn Pawlu, kemm fl-ewwel kif ukoll fit-tieni ittra tiegħu, l-Appostlu jitkellem dwar il-ħarsien tad-depożitu tal-fidi. Il-fidi trid tkun imħarsa kif qal Pawlu lil Timotju:

‘Ħares sewwa dak li kien fdat f’idejk. Aħrab il-kliem profan u fieragħ u l-kontradizzjonijiet tal-għerf falz.’ (1 Timotju 1:20)

L-espressjoni  ‘ħares il-fidi’ tfakkarna li dan hu dmir tagħna. Ilkoll kemm aħna rċevejna r-rigal tal-fidi. Għandna nħarsuha biex ma tiddgħajjifx biex tkompli tibqa’ sħiħa bil-qawwa tal-Ispirtu s-Santu li tahielna.

Pawlu jirrikmandalna li nagħtu ħajja ġdida lil dan ir-rigal ta’ Alla, għax jekk aħna ma nagħmlux hekk, din tiddgħajjef u tispiċċa biex issir kultura…. Iva, jien Nisrani… imma biss bħala kultura….. iva, jiena naf tajjeb l-affarijiet tal-fidi, naf tajjeb il-katekiżmu….. Imma, nistaqsi, int kif qed tgħixha l-fidi tiegħek?

Dan hu l-aktar importanti: li inti żżommha ħajja kuljum. Alla, ma tanhiex spirtu ta’ biża’. L-ispirtu ta’ biża’ hu l-maqlub tar-rigal tal-fidi, ma jħallihiex tikber, titkattar. Il-mistħija hu d-dnub ta’ min jgħid: ‘Jien għandi l-fidi imma naħbiha biex ma tidhirx wisq’: il-fidi tal-ħalib u l-għasel, kif kienu jgħidu l-antentati tagħna, għax nistħi nistqarrha. Imma din mhix fidi!!

Imma għaliex, prinċipalment huma n-nisa li jittrasmettu l-fidi? It-tweġiba nsibuha għal darb’oħra fix-xhieda tal-Verġni Mqaddsa: ‘sempliċiment għax dik li tatna lil Ġesù kienet mara. Din kienet it-triq li għażel Ġesù. Hu ried omm u anki d-don tal-fidi jgħaddi mill-omm, kif Ġesù għadda minn Marija’.”

Il-fidi hi bħal pjanta li rridu nieħdu ħsiebha. Iħawwilha Alla fil-Magħmudija, ikabbruha dawk ta’ madwarna bit-tagħlim u l-eżempju tagħhom, imma meta nsiru adulti, huwa aħna li rridu:

• inkomplu nsaqquha bit-talb u l-qari tal-Kelma t’Alla,
• inneħħulha l-ħaxix ħażin li jikber magħha billi nqaċċtu minn ħajjitna d-drawwiet ħżiena,
• nagħtuha l-fertilizzant bl-għemejjel tajba li nagħmlu u
• nesponuha għall-ilma, l-arja u d-dawl permezz tas-Sagramenti tal-Qrar u t-Tqarbin.

Nittama li din it-tixbiha, tgħinek tkabbar il-fidi tiegħek. L-għażla f’idejk!

Talba: O Alla, int żejjint li San Timotju u ‘l San Titu bil-virtujiet tal-Appostli; agħtina l-għajnuna tat-talb tagħhom, biex ngħixu ħajja sewwa u tajba f’din l-art, u jistħoqqilna naslu fis-sema pajjiżna. Bi Kristu Sidna. Ammen. (Talba mil-Liturġija tas-Sigħat)

Liturġija tas-Sigħat: Agħfas fuq PDF jew WORD biex tniżżel id-dokument.

English Version: https://mycatholic.life/saints/saints-of-the-liturgical-year/january-26-saints-timothy-and-titus-bishops/

Alternative Reading: https://www.franciscanmedia.org/saint-of-the-day/saints-timothy-and-titus/

Wikipedia San Titus: https://en.wikipedia.org/wiki/Saint_Titus

Wikipedia San Timothy: https://en.wikipedia.org/wiki/Saint_Timothy

Nota: It-Tagħrif dwar dawn il-qaddisin tal-lum huwa meħud mill-ktieb “Qaddisin fil-Liturġija tal-Knisja Universali”, miktub minn Dun Anton Sammut u mill-fuljett Signum Fidei.

18 ta’ Ottubru: San Luqa

Verżjoni Vidjo: San Luqa

“Fl-ewwel rakkont tiegħi, Teofilu, tkellimt fuq dak kollu li Ġesù kien għamel u għallem minn mindu beda sal-jum li fih kien meħud fis-sema, wara li, permezz tal-Ispirtu s-Santu, ta l-ordnijiet tiegħu lill-appostli li hu kien għażel. Wara l-passjoni tiegħu dehrilhom u tahom ħafna provi li hu ħaj; f’erbgħin jum rawh kemm-il darba u kellimhom fuq il-ħwejjeġ tas-Saltna ta’ Alla.” Bidu tal-Ktieb tal-Atti 1:1-3 miktub minn San Luqa.

SAN LUQA
Evanġelista
L-ewwel Seklu

Tagħrif: San Luqa kien minn Antjokja, belt ewlenija tas-Sirja. Hu kien ta’ razza u kultura Griega. Fejn, kif u meta kkonverta ma nafux. X’aktarx li kkonvertieh San Pawl f’Antjokja, iżda żgur li kkonverta qabel sewwa s-sena 50 w.K.

San Luqa kien tabib, infatti San Pawl sejjaħlu “Luqa, l-għażiż tabib” (Kolossin 4:14). Aktarx li kien ukoll jiddeletta jpitter, għax hemm xi pitturi li huma attribwiti lilu. F’Malta wkoll hemm tradizzjoni li tgħid li l-pittura tal-Madonna meqjuma fis-Santwarju tal-Madonna tal-Mellieħa hi xogħol idejh, iżda xejn b’ċertezza.

San Pawl ħadu miegħu fit-tieni u fit-tielet vjaġġi tiegħu. San Luqa qatt ma ħallieh lil San Pawl jekk mhux għal xi waqtiet ta’ qadjiet għall-knejjes stess. Kien miegħu fl-aħħar priġunerija tiegħu fil-ħabs, f’Ruma.

Meta San Pawl telaq minn Ċesarija għal Ruma, Luqa kien miegħu, u miegħu kien fin-nawfraġju tiegħu f’Malta, u miegħu kien meta wara t-tliet xhur tax-xitwa telaq minn Malta, 61 – 63 W.K.

San Luqa kiteb it-tielet Vanġelu, u wara, il-ktieb tal-Atti tal-Appostli. L-istudjużi moderni jgħidu li kitibhom lejn is-sena 70 – 80 w. K. Ma nafux fejn kitibhom.

Tradizzjoni tgħid li San Luqa miet martri, imsallab ma’ siġra, f’Boeotia, il-Greċja, fil-għomor ta’ 84 sena.

Fl-arti jġibuh b’gendus. Dan għaliex jibda l-Vanġelu tiegħu bir-rakkont tal-qassis Żakkarija qed joffri sagrifiċċju fit-tempju.

Ħsieb: Il-karattru uniku ta’ Luqa jista’ jidher l-aħjar mill-enfasi tal-Evanġelju tiegħu, li ngħata numru ta’ sottotitoli:

(1) L-Evanġelju tal-Ħniena u tal-Maħfra

• (a) Ġesù jħenn għall-batut: l-armla ta’ Najm (7:11); il-mara milwija (13:10); l-għaxar imġiddma (17:11); fejqan tal-qaddej tal-Qassis il-Kbir fil-Ġetsemani (22:51).
• (b) Ġesù jħenn għall-midinbin: il-midinba anonima li marret tibki f’riġlejn Ġesù (7:36); Żakkew (19:1); “Il-Mulej dar u ħares lejn Pietru” (22:61); “Missier, aħfrilhom” (23:34); “Illum tkun fil-Ġenna miegħi” (23:43).
• (ċ) Parabboli dwar il-ħniena ta’ Alla: is-siġra bla frott (13:6); id-drakma mitlufa (15:8); l-iben il-ħali (15:11).
• (d) Ġesù jrid li aħna nuru ħniena: “Mur, u agħmel hekk int ukoll” (10:37).
• (e) L-eżempju ta’ Luqa fir-rakkont tal-Passjoni, billi ma jsemmix ċerti dettalji, eż. ma jsemmix li Pietru ħalef, li l-kbarat tas-Sinedriju beżqu fuq Ġesù, li s-suldati għamlu kuruna tax-xewk.

(2) L-Evanġelju tas-Salvazzjoni Universali

• (a) Luqa jurina li Ġesù ġie fid-dinja biex isalva mhux lil-Lhud biss, imma lill-ġnus kollha:
• (i) Xmun jistqarr li Ġesù hu s-Salvatur li Alla ħejja “għall-popli kollha, dawl biex idawwal il-ġnus” (2:31-32).
• (ii) Il-Battista jiddikjara li kull bniedem jista’ jsir “bin Abraham” (3:8).
• (iii) Fil-ġenealoġija ta’ Ġesù, Luqa jibqa’ sejjer sa Adam, missier il-bnedmin kollha (3:38).
• (iv) Wara li jqum mill-imwiet, Ġesù jgħid lil-Appostli biex ixandru f’ismu l-indiema għall-maħfra tad-dnubiet lill-ġnus kollha (24:47).
• (b) Luqa jieħu gost isemmi kemm Alla joffri s-salvazzjoni lill-imwarrbin tas-soċjetà:
• (i) Ir-rgħajja kienu mistmella mill-kbarat ta’ Ġerusalemm. Imma jkunu r-rgħajja li jiġu mistiedna biex imorru jaraw lil Ġesù fil-maxtura (2:8-20).
• (ii) Il-pubblikani u s-suldati kienu mistmella mill-Fariżej u mill-qassisin, u kienu meqjusa minnhom bħala midinbin, għax kienu jaħdmu għas-saltna ta’ Ruma. Imma Ġwanni l-Battista jurihom li huma wkoll setgħu isalvaw (3:12-14).
• (iii) Min kien jimrad b’xi marda tal-ġilda kien ikollu jitlaq minn daru u jmur jgħix kif jista’ ’l barra mill-ibliet u mill-irħula. Malli jara lil xi ħadd riesaq fil-qrib, il-marid kellu jibda jgħajjat li hu “imniġġes.”  Min imissu kien jitqies ukoll bħala “mniġġes.” Imma lil dawn il-morda Ġesù kien iħallihom jersqu quddiemu, kien imisshom u jagħtihom il-fejqan. Għax Hu kien is-Salvatur tagħhom ukoll (5:12-13).

(3) L-Evanġelju tat-Talb

• (a) Luqa jurina lil Ġesù qed jitlob ħafna aktar milli juruhulna l-Evanġelisti l-oħra. Ġesù jitlob wara l-magħmudija (3:21); qabel ma jagħżel l-Appostli (6:12); qabel it-trasfigurazzjoni (9:28); qabel ma jgħallem it-talba tal-“Missierna” (11:1-4); jitlob għal Pietru (22:32); jitlob qabel imut (23:46).
• (b) Ġesù jħeġġiġna biex nitolbu: il-parabbola dwar il-ħabib li jiġi f’nofs ta’ lejl (11:5-13); il-parabbola dwar l-armla li baqgħet tieħu ras l-imħallef sakemm semagħha (18:1-8).
• (ċ) Luqa jurina diversi nies jitolbu: in-nies fit-tempju waqt ir-rit ta’ l-inċens (1:10); il-Madonna (1:46); Żakkarija (1:67); ix-xwejjaħ Xmun (2:28); Anna bint Fanwel (2:37); l-Appostli wara li jaraw lil Ġesù tiela’ s-sema (24:53).
• (d) Luqa jagħtina tliet kantiċi mill-isbaħ bħala mudelli ta’ talb: il-“Magnificat”, jiġifieri l-Kantiku ta’ Marija (1:46-55);
  il-“Benedictus”, jew il-Kantiku ta’ Żakkarija (1:68-79); u l-Kantiku tax-xwejjaħ Xmun, “Nunc dimittis” (2:29-32).

(4) L-Evanġelju tal-Faqar

• (a) Ġesù jagħżel li jkun fqir: jitwieled fil-faqar (2:7); jagħżel bħala ommu mara fqira (2:24); fil-ħajja pubblika tiegħu jiddependi mill-offerti ta’ l-oħrajn għall-ikel (8:3); jistqarr li ma kellux fejn imidd rasu (9:58).
• (b) Ġesù juri kemm ir-rikkezzi jistgħu jkunu ta’ tfixkil għas-salvazzjoni: iż-żerriegħa li taqa’ qalb ix-xewk (8:14); il-parabbola tal-għani iblah (12:15); il-parabbola tal-għani u Lazzru (16:19); iż-żagħżugħ għani (18:18-30).
• (ċ) Ġesù jisħaq li d-dixxipli tiegħu ma għandhomx jorbtu qalbhom mal-ġid tad-dinja: “Ħadd ma jista’ jkun dixxiplu tiegħi jekk ma jitlaqx ġidu kollu” (14:33); “Ma tistgħux taqdu lil Alla u lill-flus” (16:13).
• (d) Minn dawk li huma fqar u ma jistgħux itejbu l-kondizzjoni tagħhom, Ġesù jitlob li jaċċettaw il-faqar tagħhom minn idejh u li jkunu ġenerużi mill-ftit li jkollhom: “Min irid jiġi warajja għandu jiċħad lilu nnifsu, jerfa’ salibu kuljum, u jimxi warajja” (9:23); Ġesù jfaħħar lil dik l-armla li “fil-faqar tagħha tefgħet dak kollu li kellha biex tgħix” (21:1-4).
• (e) Luqa jkellimna wkoll dwar dak li nsejħulu “l-faqar tal-ispirtu”, jiġifieri dwar l-atteġġjament ta’ umiltà ta’ dawk li jagħrfu kemm għandhom bżonn ta’ Alla u kemm bil-ħila tagħhom ma jistgħu jagħmlu xejn:
• (i) Marija tagħraf li hija l-fqajra tal-Mulej (1:48)
• (ii) Il-Bxara t-Tajba titħabbar lill-fqajrin (4:18)
• (iii) Fil-parabbola tal-Fariżew u l-pubblikan (18:9-14), ikun il-pubblikan li jaqla’ l-maħfra, għax ikun hu li jagħraf kemm kellu bżonn tal-ħniena ta’ Alla.

(5) L-Evanġelju tal-Ferħ

• (a) “L-Evanġelju tal-Infanzja” hu mimli bil-ferħ li ġġib magħha l-miġja tal-Messija:
• (i) Jifirħu Żakkarija (1:68), martu Eliżabetta u binhom Ġwanni l-Battista (1:41-45)
• (ii) tifraħ Marija u tinfexx f’għanja ta’ radd il-ħajr (1:47)
• (iii) jifirħu r-rgħajja ta’ Betlehem li l-anġlu jwasslilhom aħbar ta’ ferħ kbir (2:10)
• (iv) jifraħ Xmun, raġel ġust li kien jistenna l-faraġ ta’ Israel (2:28), u tifraħ ukoll Anna bint Fanwel (2:38).
• (b) Ġesù nnifsu jitqanqal bil-ferħ u jfaħħar lil Missieru li kien qed jagħti l-grazzja tiegħu liċ-ċkejknin (10:21).
• (ċ) Il-folol jifirħu meta jaraw il-mirakli ta’ Ġesù (13:17), u meta jaraw lil Ġesù dieħel Ġerusalemm (19:37).
• (d) Ġesù jirrakkonta tliet parabboli li fihom juri l-ferħ li jkun hemm fis-sema meta midneb jikkonverti: il-parabbola tan-nagħġa l-mitlufa, il-parabbola tad-drakma l-mitlufa, u l-parabbola tal-iben il-ħali (kap 15).
• (e) Ġesù jgħid lid-dixxipli tiegħu biex jifirħu għall-premju li Alla lestielhom fis-sema: “Ifirħu, għax ħlaskom kbir fis-smewwiet” (6:22-23); “Ifirħu għax għandkom isimkom miktub fis-smewwiet” (10:20).
• (f) L-Appostli jifirħu meta jidhrilhom Ġesù wara li jqum mill-imwiet (24:41), u meta jarawh tiela’ s-sema (24:50-53).

(6) L-Evanġelju tal-Ispirtu s-Santu

• (a) Marija tnissel lil Ġesù fil-ġuf tagħha bil-qawwa tal-Ispirtu
  s-Santu (1:35).
• (b) Eliżabetta (1:41), Żakkarija (1:67), u x-xwejjaħ Xmun (2:27)
  jagħrfu li l-Messija kien wasal, bid-dawl li jagħtihom l-Ispirtu s-Santu.
• (ċ) Meta Ġesù tgħammed fil-Ġordan, l-Ispirtu s-Santu wera li kien il-Messija billi deher fuqu fis-sura ta’ ħamiema (3:22).
• (d) Il-ġlieda tiegħu kontra x-Xitan, Ġesù jagħmilha mimli bil-qawwa tal-Ispirtu s-Santu (4:1).
• (e) Fil-ħidma kollha li wettaq għas-salvazzjoni tagħna, Ġesù kellu dejjem miegħu lill-Ispirtu s-Santu. Ġesù nnifsu jistqarr: “L-Ispirtu tal-Mulej fuqi” (4:18).
• (f) Lill-Appostli Ġesù jgħidilhom li huma wkoll kien se jkollhom id-dawl u l-għajnuna tal-Ispirtu s-Santu (24:49).
• (g) Fil-persekuzzjonijiet li jkollha l-Knisja, l-Insara mhumiex se jitħallew weħidhom; se jkollhom l-għajnuna ta’ l-Ispirtu s-Santu (12:11-12).

Imma fuq kollox, San Luqa jurina lil Ġesù bħala s-Salvatur ħanin tal-bnedmin kollha. Ma ninsewx li San Luqa kien tabib; kien iħenn għal kull marid li jara, u jipprova jgħinu. Għalhekk fehem li Ġesù hu t-tabib tagħna lkoll, it-tabib li jfejjaqna mill-pjagi tar-ruħ tagħna, u li jgħallimna kif għandna ngħixu fl-imħabba lejn Alla u lejn xulxin.

• U inti tmur għand dan it-Tabib Divin fil-bżonnijiet tiegħek kemm tal-ġisem kif ukoll tar-ruħ?
• Tapplika t-tagħlim tiegħu bħala l-mediċina li biha tfieq, tissaħħaħ u tibqa’ b’saħħtek?

Ejjew ilkoll immorru niġru għand Dan it-Tabib li mhux bħall-oħrajn. Nistgħu nagħmlu appuntament miegħu kuljum. Huwa Tabib tajjeb tassew u uniku! Hu qatt ma jżommna nistennew, ma jitlob minna l-ebda ħlas, joffri pariri li jagħtu l-ħajja u jippreskrivi Lilu Nnifsu bħala kura għall-mard kollu! Skont San Luqa u tant u tant oħrajn, din taħdem dejjem! Dan it-Tabib jgħid ukoll li saħansitra dożi regolari se jżommuna ħajjin għal dejjem f’saħħa perfetta! Jien nemmnu! U Inti? Il-laqgħa tagħna miegħu hi msejħa: IL-QUDDIESA! Dejjem jistenniek!

Talba: Mulej Alla tagħna, int għażilt lil San Luqa biex, bil-kelma u l-kitba, ixandar il-misteru tal-imħabba tiegħek għall-foqra; ħares lil dawk li tajthom il-ġieħ ta’ wliedek u żommhom sal-aħħar qalb waħda u ruħ waħda, u agħmel li l-ġnus kollha jaraw is-salvazzjoni tiegħek. Bi Kristu Sidna. Ammen. (Talba mil-Liturġija tas-Sigħat)

Liturġija tas-Sigħat: Agħfas fuq PDF jew WORD biex tniżżel id-dokument.

Qari animat tal-Evanġelju Skont San Luqa bil-Malti: https://www.youtube.com/watch?v=PKUIRI1ipbI&list=PLC73D4CC47EDE3730

English Version: https://www.vaticannews.va/en/saints/10/18/st–luke–evangelist–physician—patron-of–artists.html

Alternative Reading: https://www.franciscanmedia.org/saint-of-the-day/saint-luke/

Wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/Luke_the_Evangelist

Qari animat tal-Evanġelju Skont San Luqa bil-Malti:

Nota: It-Tagħrif dwar dan il-qaddis tal-lum huwa meħud mill-ktieb “Qaddisin fil-Liturġija tal-Knisja Universali”, miktub minn Dun Anton Sammut. Il-Ħsieb meħud minn kitba ta’ Dun Karm Attard.

24 ta’ Awwissu: San Bartilmew

Verżjoni Vidjo: San Bartilmew

“Ara, dan tassew wieħed minn Iżrael li jixraqlu dan l-isem; ma hemm ebda qerq fih.” Ġesù dwar Bartilmew (Natanael) fi Ġwanni 1:47

SAN BARTILMEW
Appostlu
L-ewwel Seklu

Tagħrif: San Bartilmew, wieħed mit-tnax-il Appostlu, twieled f’Kana tal-Galilija, u probabilment hu l-istess persuna bl-isem ta’ Natanael, li Filippu kien ħajru biex imur miegħu jara lil Ġesù ta’ Nazaret. Natanael kien qallu: “Tista’ toħroġ xi ħaġa tajba minn Nazaret?” (Ġwanni 1:45-51)

Ġesù sejjaħlu “Israeli tabilħaqq, li ma għandux qerq”.

San Ġwann fil-Vanġelu tiegħu ma jsemmih qatt bl-isem ta’ Bartilmew, imma dejjem bħala Natanael, filwaqt li t-tliet Evanġelisti l-oħra jsibuh dejjem bl-isem ta’ Bartilmew.

Bħal uħud mill-Appostli l-oħra, ftit nafu dwar l-attività  tiegħu wara l-Pentekoste. Skont xi wħud, hu mar jipprietka l-Vanġelu fl-Indja u wara mar l-Armenja fejn sofra l-martirju. Uħud jgħidu li miet bi qtugħ ir-ras, waqt li oħrajn jgħidu li qaxxrulu l-ġilda tiegħu u sallbuh rasu ’l isfel bħalma jirrapreżentah Michelangelo fl-Aħħar Ġudizzju fil-Kappella Sistina.

Ħsieb: Fl-aħħar tal-Ewwel Kapitlu ta’ San Ġwann l-Evanġelista, Ġesù faħħar lil Bartilmew (li x’aktarx kellu t-titlu ta’ Natanael) bil-kbir billi qal li hu: “Israeli tabilħaqq, li ma hemm ebda qerq fih!” Dan ifisser li Bartilmew kien raġel ta’ integrità, ta’ prinċipju li żamm sod mal-Verità anki meta dan fisser li kien se jiġi miċħud, kif fil-fatt ġara meta tawh il-martirju billi qaxxruh ħaj, talli kien ikkonverta ħafna nies għall-Kristjaniżmu. San Bartilmew huwa ta’ eżempju għal kull nisrani!

Interessanti nosservaw li Bartilmew stgħaġeb b’din l-istqarrija ta’ Ġesù , u staqsih: “Kif sirt tafni?” (Ġwanni 1:48) Ġesù wieġbu b’mod misterjuż meta qallu: “Rajtek taħt is-siġra tat-tin qabel ma sejjaħlek Filippu.” (Ġwanni 1:48) Ġesù jara b’mod li l-ebda persuna ordinarja ma tara. Hu jara mill-bogħod u jaf x’hemm fil-qlub tan-nies.

Il-Mulej qed jara lilek ukoll illum, u qed iħares lejn qalbek. Il-mistoqsijiet li tista’ tistaqsi lilek innifsek huma:

• X’qed jara?
• Jien persuna ta’ integrità bħala Natanael?
• Ġesù kuntent b’dak li hemm f’qalbi u f’ħajti?
• Jista’ jindirizzani b’dawn il-kelmiet: “Nisrani/ja tassew, li ma għandekx qerq!”
• Tistħoqqli deskrizzjoni bħal din?

Jekk le, fittex li tkun togħġob lil Alla b’dak li taħseb, b’dak li tgħid u b’dak li tagħmel, ħalli meta jasal il-waqt li tiltaqa’ miegħu, int ukoll ikollok ix-xorti kbira li tisimgħu jgħaddi dan it-tip ta’ ġudizzju fuqek!

Talba: Qawwi fina, Mulej, dik il-fidi li ħeġġet lill-Appostlu San Bartilmew biex jingħaqad minn qalbu ma’ Ibnek; agħmel li, bit-talb tiegħu, il-Knisja mqaddsa tkun għall-ġnus kollha sagrament ta’ salvazzjoni. Ammen.

Liturġija tas-Sigħat: Agħfas fuq PDF jew WORD biex tniżżel id-dokument.

English Version: http://saintscatholic.blogspot.com/2013/08/st-bartholomew-apostle.html

Alternative Reading: https://www.franciscanmedia.org/saint-of-the-day/saint-bartholomew/

Wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/Bartholomew_the_Apostle

Nota: It-Tagħrif dwar dan il-qaddis huwa meħud mill-ktieb “Qaddisin fil-Liturġija tal-Knisja Universali”, miktub minn Dun Anton Sammut.